Αρκετά μεγάλη σε μήκος ορεινή διαδρομή (136 χιλιόμετρα) που προσφέρει ποικιλία εμπειριών και τοπίων και μπορεί να απαιτήσει διανυκτέρευση (τουλάχιστον μία), κάτι το οποίο και προτείνεται για να μπορέσει ο επισκέπτης να την απολαύσει και να γνωρίσει καλύτερα τον τόπο.

Όλη η διαδρομή γίνεται σε ασφαλτόδρομο καλής – μέτριας κατάστασης. Το υψηλότερο σημείο της (1194 μέτρα) είναι κοντά στο Σοποτό (Αροάνια) και ως ορεινή διαδρομή προτείνεται να γίνεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που κατά τεκμήριο ο καιρός είναι καλός και βεβαίως απαιτείται ο κατάλ- ληλος εξοπλισμός. Η διαδρομή διαθέτει βενζινάδικα και ΑΤΜ αλλά όχι σε πυκνές αποστάσεις.

Πρόκειται για κυκλική διαδρομή με παρακλάδια επίσκεψης σε επιλεγμένα σημεία ενδιαφέροντος. Η αρχή της είναι στο χωριό Τριπόταμα, όπου συνεχίζει προς το Σοποτό (Αροάνια) ύστερα από μία μικρή παράκαμψη στο όμορφο και κατάφυτο Λιβάρτζι. Από το ιστορικό Σοποτό κατευθυνόμαστε στην κεντρική κωμόπολη της Κλειτορίας, με τα ερείπια του Αρχαίου Κλείτορα και συνεχίζουμε βό- ρεια προς τα σπήλαια Λιμνών (Καστριά) και τους αρχαίους Λουσούς.

Η επίσκεψη στον αρχαίο Κλείτορα είναι προβληματική με την έννοια ότι δεν υπάρχει η κατάλληλη σήμανση και εντοπίζεται δύσκολα, ενώ ο αρχαιολογικός χώρος των Λουσών (Ναός Αρτέμιδας) είναι περιφραγμένος αλλά απολύτως ορατός.

Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο, και αφού επισκεφτούμε το πανέμορφο Πλανητέρο, καταλήγου- με πάλι στην Κλειτορία όπου στη συνέχεια κατευθυνόμαστε προς το κλήμα του Παυσανία (λίγο πριν τα Παγκραταίϊκα Καλύβια) και συνεχίζουμε προς την Δάφνη. Από την Δάφνη ξεκινά η επι- στροφή προς το σημείο της αφετηρίας (Τριπόταμα) αφού περάσουμε κοντά από όμορφα και με ενδιαφέρον χωριά (Βεσίνι, Δεχούνι, Παλαιός Πάος, κλπ.). Ως κυκλική διαδρομή ο επισκέπτης μπορεί να την πραγματοποιήσει και με διαφορετικά σημεία αφετηρίας εφόσον η διαδρομή διασταυρώνε- ται και με άλλες οδικές αρτηρίες (πχ. από Καλάβρυτα προς Λουσούς, κλπ.).

Ως κύρια διαδρομή προτείνεται η διαδρομή: Άνω Λουσοί – Πλανητέρο – Κλειτορία – Δάφνη.

Ωράριο λειτουργίας Σπήλαιων Λιμνών: καθημερινά 09:00 – 16:30, 09:00 – 17:30, είσοδος εννέα (9.0) ευρώ, απαγορεύεται η φωτογράφηση. Ο συνολικά αναγκαίος χρόνος για την επίσκεψη είναι περί- που μία ώρα (μαζί με τον χρόνο αναμονής 20 με 30 λεπτά για τον ξεναγό). Περισσότερες πληρο- φορίες στο https://www.kastriacave.gr/en/

Παρατήρηση: Ο κάθε περιηγητής που επιλέγει να πραγματοποιήσει αυτή την διαδρομή έχει την αποκλειστική ευθύνη για την ασφάλειά του και την διατήρηση του απαραίτητου προσανατολισμού για την ολοκλήρωσή της. Οι οδηγίες είναι ενδεικτικές.

Η μεγάλη αυτή διαδρομή προσφέρει την δυνατότητα μιας ανεπανάληπτης εμπειρίας στον περιη- γητή, λόγω του πλούσιου πολιτισμικού αποτυπώματος της περιοχής καθώς και του τοπίου της. Διέρχεται από πολλά όμορφα και ιστορικά μέρη, τα κυριότερα των οποίων είναι:

Αρχαία Ψωφίδα

Η Ψωφίδα βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας, στη χώρα των Αζάνων, στη συμβολή τριών ποταμών, του Ερυμάνθου ποταμού δυτικά, του Λειβαρτζινού από τα βορειοανατολικά και του Βερτσιώτικου ή Σειραϊκού ανατολικά - νοτιοανατολικά. Σ’ αυτή τη συμβολή - συνάντηση των ποταμών αναπτύχθηκε η αρχαία πόλη, σε ωραία θέση, την ομορφιά της οποίας εξήρε και ο ιστο- ρικός Πολύβιος. Η καταγωγή της να ανάγεται, σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία, στην ίδια τη Γαί- α. Ο Ψώφις, γιος του Άρρωνα, θεωρείται οικιστής της Ψωφίδας. Το αρχικό όνομα της πόλης ή- ταν Ερύμανθος. Τη βρίσκουμε ακόμη και με το όνομα Φηγία. Η αναφορά της από τον Όμηρο ότι δεν συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαρτυρεί ότι ήδη τον 13ο αι. π.Χ. υπήρξε συγκροτημένο κρά- τος, που είχε το ίδιο όνομα με την πόλη. Η αρχαία Ψωφίδα έχει ανασκαφεί σε μεγάλο μέρος της, έχουν βρεθεί τα τείχη της πόλης, λείψανα μεγαλοπρεπών κτηρίων, κίονες, ερείπια του θεάτρου,

αγάλματα και πολλές επιγραφές. Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται δίπλα στο χωριό Τριπόταμα στα σύνορα των Π.Ε. Αχαΐας, Ηλείας και Αρκαδίας.

Σοποτό Καλαβρύτων

Η Αροανία ή Σοποτό. Είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά της ορεινής Αχαΐας με εχωριστή χαρα- κτήρα. Ο οικισμός ιδρύθηκε από μετοίκους, που ήρθαν από τον γειτονικό Κλείτορα. Περίπου στα 750 μ.Χ. ο πληθυσμός της περιοχής εμπλουτίζεται με Σλαβικά φύλα, γεωργών και κτηνοτρόφων, που ενσωματώθηκαν στις μικρές κοινότητες που προϋπήρχαν. Η επίδρασή τους είναι ακόμη φα- νερή στα τοπωνύμια. Το 1930 ο οικισμός ονομάζεται Αροανία. Ο επισκέπτης εδώ έχει την ευκαιρία να βρει πλατάνια, πεντακάθαρα νερά, πετρόκτιστες βρύσες, παλιά αρχοντικά σε γραφικά δρο- μάκια. Η ιστορία της Ελληνικής Σχολής Σοποτού που ιδρύθηκε το 1796, μας παρέχει αρκετές πλη- ροφορίες για τα ιστορικά δρώμενα της εποχής μέσα από τα γραπτά των δασκάλων της. Το κτή- ριο της σχολής έχει πρόσφατα ανακαινιστεί και αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής.

Κλειτορία

Ο Κλείτωρ ή Κλείτωρας ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη-κράτος. Ιδρύθηκε από Πελασγούς Πρωτο- έλληνες και ήταν από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες πόλεις της Αρκαδίας. Το όνομα της πό- λης προέρχεται από τον Κλείτωρα, γιό του Αζάνα πέμπτο βασιλιά των Αρκάδων που ίδρυσε και εποίκισε την πόλη. Σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν κοντά στις πηγές του Αροάνιου και μέσα από την πόλη περνούσε ποταμός με το όνομα Κλείτωρ. Στην πόλη υπήρχαν ιερά της Δήμητρας, της Εἰλειθυίας, του Ασκληπιού και των Διόσκουρων το οποίο ήταν έξω από την πόλη και είχε πολλά χάλκινα αγάλματα. Πολύ κοντά υπήρχε ιερό της Κορίας Αθηνάς με άγαλμά της και κάθε χρόνο προς τιμήν της γίνονταν τα Κοράσια. Ο Κλείτωρας είχε μεταλλεία χαλκού στα οποία στηριζόταν η οικονομία του και ήταν από τις πρώτες Αρκαδικές πόλεις που έκοψαν νομίσματα. Η θέση της αρ- χαίας πόλης έχει βρεθεί αλλά δεν έχει ανασκαφεί παρότι υπάρχουν εμφανή πολλά λείψανα της αρχαίας πόλης. Βρίσκεται τρία χιλιόμετρα δυτικά από το σημερινό κέντρο του οικισμού. Σώζεται το αρχαίο θέατρο στο οποίο γίνονται παραστάσεις, τα τείχη της πόλης και πολλά ερείπια κτιρίων. Η ύδρευση και η άρδευση της πόλης γινόταν από τις πηγές «Βασιλικό Πηγάδι, Πορί» και από τον Αροάνιο ποταμό μέσω υπόγειων αρδευτικών αγωγών, τμήματα των οποίων έχουν κατά καιρούς βρεθεί σε πολλά σημεία της διαδρομής τους.

Αρχαίοι Λουσοί

Οι Αρχαίοι Λουσοί υπήρξαν σημαντική πόλη της Αρκαδικής Αζανίας, με Ιερό πανελλήνιας εμβέ- λειας. Εκτείνονταν στα δυτικά του Λούσιου όρους ή Προφήτη Ηλία και είναι γνωστοί από το 708 π. Χ. από τον Ολυμπιονίκη Ευρύβατο. Ο αρχαιολογικός χώρος των Άνω Λούσων βρίσκεται στο χωριό Λουσοί ή Σουδενά σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Καλάβρυτα. Εκεί σώζονται τα ερεί- πια μιας από τις γνωστότερες αρκαδικές πόλεις, που σύμφωνα με τις ιστορικές πήγες, ήλεγχε ολόκληρο τον επάνω κάμπο. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως τμήματα του δωρικού ναού της Αρτέμιδος Ημερασίας ή Λουσιάτιδος, που χρονολογείται από τον 3ο αιώνα π. Χ ενώ έχουν ανασκαφεί και τμήματα από το βουλευτήριο, καθώς και μια σημαντική ελληνιστική οικία με κε- ντρική αυλή. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός, ότι έχει εντοπιστεί η θέση της αρχαίας ακρό- πολης αλλά δεν έχει ανασκαφτεί ακόμη. Χτισμένοι στους πρόποδες του Χελμού, οι Λουσοί φημί- ζονται για την ομορφιά και την ιστορία τους.

Σπήλαια λιμνών

Το μαγευτικό αυτό σπήλαιο με τις 13 λίμνες, που κρύβονται στην κυριολεξία μέσα στο βουνό, που παλαιότερα ονομαζόταν Τρουπίσιο, είναι μοναδικό πανευρωπαϊκά στο είδος του και θα μας ταξι- δέψει σε άλλες εποχές. Το Σπήλαιο Λιμνών βρίσκεται στο δρόμο Καλαβρύτων – Κλειτορίας σε υ- ψόμετρο 827 μέτρων. Απέχει από τα Καλάβρυτα 17χλμ και 9χλμ από την Κλειτορία. Ο δρόμος περνά λίγα μόλις μέτρα από την τεχνική είσοδο του σπηλαίου και ακριβώς δίπλα από την φυσική. Το σπήλαιο των λιμνών εντυπωσιάζει τον επισκέπτη ακόμη και με το όνομα του. Λίμνες στο εσω- τερικό του σπηλαίου δεν είναι κάτι συνηθισμένο ούτε παγκόσμια, ούτε για τον Ελλαδικό χώρο, όπου αποτελεί μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο. Από υδρολογική άποψη το σπήλαιο μπορεί να χωριστεί σε 3 τμήματα: Το πρώτο τμήμα είναι ξηρό έχει μήκος 80μ. Περίπου και το δάπεδο του εί- ναι οριζόντιο καλυμμένο από παχύ στρώμα ερυθράς γης. Το δεύτερο τμήμα έχει μήκος 700μ. Με

κύριο χαρακτηριστικό τις διαδοχικές λίμνες. Το τρίτο και μεγαλύτερο τμήμα είναι μήκους 50μ. Το σπήλαιο είναι σπάνιο φυσικό δημιούργημα. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους τις μυ- στηριώδεις στοές και τους υπέροχους σταλακτίτες έχει το μοναδικό προνόμιο που δεν υπάρχει σε άλλο σπήλαιο. Είναι οι 13 αλλεπάλληλες κλιμακωτές σε τρεις ορόφους λίμνες που το καθιστούν μοναδικό στον κόσμο. Το εξερευνημένο μήκος είναι 1980 μ. Το αξιοποιημένο μέρος του σπηλαίου είναι προς το παρόν 500 μ. Ο επισκέπτης μπαίνει από τεχνητή σήραγγα και καταλήγει κατευθείαν στο δεύτερο όροφο. Το τμήμα αυτό προκαλεί δέος και θαυμασμό. Η διάβαση των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γέφυρες.

Πλανητέρο

Το Πλανητέρο βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων και αποτελεί ένα από τα πιο ξακουστά χωριά της περιοχής, φήμη που τη χρωστάει στο ποτάμι, που χωρίζει το χωριό στα δύο. Πρόκειται για ένα, γραφικό χωριό, το οποίο αναπτύσσεται μέσα στο πλατανόδασος και δίπλα στο ποτάμι και οι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με την εκτροφή πέστροφας αλλά και την εκτροφή ζώων. Αξίζει να δοκιμάσεις πέστροφα στις ταβέρνες, που λειτουργούν γύρω από τις πηγές και έχουν και δικά τους ιχθυοτροφεία. Η ομορφιά του Πλανητέρου θα συνεπάρει τον επισκέπτη με την πρώτη ματιά. Αιτία το μεγάλο υπεραιωνόβιο πλατανόδασος, που τυλίγει το χωριό. Ρυάκια σχηματίζονται ανάμεσα του, τα οποία ενώνονται με τον Αροάνιο ποταμό και τον Λάδωνα. Τα πλατάνια του δά- σους είναι ιδιαίτερα για τους επιστήμονες, καθώς υπάρχουν κορμοί, που έχουν πάνω από 4 μέ- τρα διάμετρο. Το Πλανητέρο συγκαταλέγεται στις προστατευμένες περιοχές Natura 2000.

Κλήμα Παυσανία.

Είναι το αρχαιότερο κλήμα στον κόσμο, αντέχει πάνω από 2.000 χρόνια, αφού ήδη το 160 μ.Χ. ο Παυσανίας το αναφέρει ως αξιοπερίεργο φαινόμενο λόγω του μεγέθους του.

Δάφνη

Η Δάφνη το μεγαλύτερο κεφαλοχώρι της περιοχής που μέχρι το 1960 ήταν η τρίτη μεγάλη πόλη στην Αχαΐα. Η Δάφνη έχει διασώσει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα, την αρχιτεκτονική και πο- λιτιστική της κληρονομιά. Τα γραφικά στενά με τα καλντερίμια τους ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια με τα ξύλινα χαγιάτια τους, οι πέτρινες θολωτές βρύσες, τα πηγάδια, τα αξιόλογα πέτρινα θολωτά γεφύρια, οι επιβλητικές εκκλησίες πραγματικά μνημεία τέχνης, τα κτηνοτροφικά γρέκια, οι υδρό- μυλοι όλα είναι χτισμένα από τους γνωστούς Λαγκαδινούς μαστόρους. Κοντά στη Δάφνη είναι και το βυζαντινό Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας.